نعمت باغ (قرآن)یکی از مهمترین نعمت‌های خداوند که در آیات مختلف قرآن به آن اشاره شده است نعمت باغ است، که خداوند برای کمک به انسان باغ‌ها را می‌رویاند. ۱ - شکرگزاری در برابر نعمتباغ و بوستان از نعمت‌های خداوند و شایسته شکرگزاری است: لقد کان لسبا فی مسکنهم ءایة جنتان... کلوا من رزق ربکم واشکروا له... برای قوم سبأ در محل سکونتشان نشانه‌ای (از قدرت الهی) بود: دو باغ (بزرگ و گسترده) ....از روزی پروردگارتان بخورید و شکر او را بجا آورید .... بعد از بیان نعمت‌های مهمی که خداوند به داود و سلیمان ارزانی داشت، و قیام این دو پیامبر به وظیفه شکرگزاری، سخن از قوم دیگری به میان می‌آورد که در نقطه مقابل آنها قرار داشتند، و شاید در همان زمان و یا کمی بعد از آن می‌زیستند، قومی بودند که خدا انواع نعمت‌ها را به آنها بخشید، ولی راه کفران را در پیش گرفتند، و خدا نعمت‌های خود را از آنها سلب کرد، و چنان پراکنده و در بدر شدند که ماجرای زندگی آنها درس عبرتی برای جهانیان شد و آنها قوم سباء بودند. قرآن مجید سرگذشت عبرت انگیز آنها را ضمن پنج آیه بیان کرده، و به قسمت مهمی از جزئیات و خصوصیات زندگی آنها در همین پنج آیه مختصر اشاره کرده است: نخست می‌گوید: برای قوم سبا در محل سکونتشان نشانه‌ای از قدرت الهی بود (لقد کان لسبا فی مسکنهم آیة). این آیت بزرگ الهی از اینجا سرچشمه می‌گرفت که قوم سبا با استفاده از شرائط خاص مکانی و چگونگی کوه‌های اطراف آن منطقه و هوش سرشار خدا داد، توانستند سیلاب‌هایی را که جز ویرانی نتیجه‌ای نداشت، در پشت سدی نیرومند متمرکز کنند، و به وسیله آن کشوری بسیار آباد بسازند، چه آیت بزرگی که عامل ویرانی تبدیل به مهمترین عامل عمران گردد؟ سپس قرآن به شرح این آیت الهی که در اختیار قوم سبا قرار داشت پرداخته چنین می‌گوید: دو باغ (بزرگ) بود از طرف راست و چپ (جنتان عن یمین و شمال). ماجرا چنین بود که قوم سبا توانستند با سد عظیمی که در میان کوه‌های مهم آن ناحیه بر پا ساختند سیلاب‌های فراوانی را که موجب ویرانی می‌گشت یا لااقل در بیابان‌ها بیهوده تلف می‌شد، در پشت آن سد عظیم ذخیره کنند، و با ایجاد دریچه‌هایی در سد استفاده از آن مخزن عظیم آب را تحت کنترل خود قرار دهند و به این ترتیب سرزمین‌های وسیع و گسترده‌ای را زیر کشت در آورند. سپس می‌افزاید: ما به آنها گفتیم از این روزی فراوان پروردگارتان بخورید که این شکر او را بجا آورید (کلوا من رزق ربکم و اشکروا له). شهری است پاکیزه و پروردگاری آمرزنده مهربان (بلدة طیبة و رب غفور). این جمله کوتاه مجموعه نعمت‌های مادی و معنوی را به زیباترین وجهی منعکس ساخته از نظر نعمت‌های مادی سرزمین پاک و پاکیزه داشتند، پاک از آلودگی‌های گوناگون، از دزدان و ظالمان، از آفات و بلاها، از خشکسالی و قحطی، از ناامنی و وحشت، و حتی گفته می‌شود از حشرات موذی نیز پاک بود. هوایی پاک و نسیمی فرح افزا داشت، و سرزمینی حاصلخیز و درختانی پر بار و اما از نظر نعمت معنوی غفران خداوند شامل حال آنها بود، از تقصیر و کوتاهی آنها صرفنظر می‌کرد، و آنها را مشمول عذاب و سرزمینشان را گرفتار بلا نمی‌ساخت. اما این ناسپاس مردم قدر این همه نعمت را ندانستند از بوته آزمایش سالم بیرون نیامدند، راه کفران و اعراض را پیش گرفتند، و خداوند نیز آنها را سخت گوشمالی داد. از اینکه در آیه، به شکرگزاری برای نعمت فرمان داده شده، مطلب مزبور قابل استفاده است. ۲ - تقبیح ناسپاسی مردموجعلنا فیها جنت من... • ... افلایشکرون. و در آن باغ‌هايى ... ساختيم..... آيا شكر خدا را بجا نمى‌آورند؟! این آیه هدف آفرینش این درختان پر بار را چنین بیان می‌کند: غرض این است که از میوه آن بخورند، در حالی که دست آنها در ساختمان آن کمترین دخالتی نداشته، آیا شکر خدا را بجا نمی‌آورند! (لیاکلوا من ثمره و ما عملته ایدیهم ا فلا یشکرون). آری میوه‌هایی که به صورت غذای کامل بر شاخسار درختان ظاهر می‌شود بی آنکه کمترین نیازی به پختن و یا تغییرات دیگر داشته باشد به مجرد چیدن از درخت قابل استفاده است، و این نهایت لطف و عظمت پروردگار را درباره انسان‌ها نشان می‌دهد. حتی این غذای آماده و لذیذ را آن چنان بسته بندی کرده که برای مدت زیادی قابل نگهداری است، بی آنکه ارزش غذایی خود را از دست دهد، بر خلاف غذاهایی که انسان از مواد طبیعی خدا داد با دست خود می‌سازد که غالبا به سرعت فاسد می‌شود! تفسیر دیگری در باره معنی آیه نیز وجود دارد که آنهم قابل ملاحظه است، و آن اینکه: قرآن می‌خواهد هم اشاره به میوه‌هایی کند که به دون تغییر مورد استفاده قرار می‌گیرد، و هم به انواع غذاهای مختلفی که با انجام عملی روی این میوه‌ها به دست می‌آید، در هر صورت، هدف آن است که حس حق شناسی و شکرگزاری انسان‌ها را تحریک کند تا از طریق شکرگزاری قدم در مرحله معرفت پروردگار بگذارند، که شکر منعم نخستین گام معرفت کردگار است. افلا یشکرون، این جمله ناسپاسی مردم را تقبیح نموده، آنان را در این کار سرزنش می‌کند. و سپاسگزاری مردم از خدا در برابر این تدبیر به این است که: نعمت‌های جمیل خدا را عملا و نیز به زبان اظهار بدارند، و خلاصه اظهار کنند که بندگان او، و مدبر به تدبیر اویند، و این خود عبادت است، پس شکر خدا عبارت است از اینکه، به ربوبیت او، و اینکه تنها او معبود و اله است اعتراف کنند. ۳ - پانویس۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۱۲، برگرفته از مقاله «نعمت باغ». |